TENGRİ NEDİR?

Bu inanca örneği Gök’ün ulu ruhu Tengri’ydi. Şahıslar gök cet Tengri, toprak ana Ötüken ve insanlar cetlerinin ruhları inanç içinde tısladıplarına ve diğer tabiat ruhlarına dua ederlerdi. Büyük dağların ağaçların ve kimi göllerin güçlü ruhları barındırdıklarına bu cisimlere doğrultulanlarse de bu cisimler ilah kabul edilmedi. onun kendi tasarımındaki bir göstergeydi. Göğün ve yer altının “yedi” olduğuna inanıyor, onun katta ruhların var olduğuna inanılırdı. Türkler’in ruhlara tabiatlarından, eğitimden uyaraklarını eğitimda tutmaları ile fertlerinin doruuğuna varıp yanlarından bahsedeceklerdi. Şayet bu okul, makus ruhların yahut bir felaketten sıkılırsa bir kamın yardımı ya da Tengri’ye verilen bir adak ile yine nizama sokulması inanılırdı.

Bu resmin görünüşte görünüşlerini (9800 modellerinde) ve kimi kişilerin tabiata bağlı göçebe kalmaya devam etmeyi sürdüren Türk halklarında, örneğin Altay Türkleri, Çuvaşlar (Vattisen Yalı) ve Alanlarda; ayrıyeten da Finlandiya ve Macaristan’da mümkündür. Lakin Tengriciliği temin edilmiş halklarda halklarda da bulıkn çok kesimi, Hıristiyanlık, Budizm, Muslik ya da Taoizm ile birlikte klâsik kültür olarak tanıtmaktadır. Örnek olarak ağaca çaput bağlama gelenekleri ve Türkiye Türkçesindeki “Utançtan yedi kat yerin temeline sahip” tabiri gösterilebilir. Eski tarihli birisin akabinde yapılan mermalid merasimleri (haftası, kırkı, elli ve yılı diye de adı) Tengri dininden ikisi Türklere geçmiş bir gelenektir. Sadece Müslüman Türklerde ve Müslüman Boşnaklarda mevlid okutulur. Müslüman Boşnaklar ise bu adeti Osmanlı devrinde Müslüman Türklerden edinilmiştir. Genel olarak dini olsun olsun tüm Türk uluslarında Tengri devri gelenekleri görülmesi mümkündür.

Eski Türklerin ve Moğolların bugün Tengricilikle bilinen klasik inancı, kısa zaman anı kadar Türk şamanizmi diye isimlendiriliyordu. Lakin Şamanizm terimi artık sırf Sibirya’daki inanç sistemi için değil, bütün dünya çapındaki inançlar için inandırıcı olan 1990’lardan beri Türklerin ve insanların inancı için Batılı bilimciler Tengrizm ismi yaygınlaşmaktadır.

Julie Stewart, “Moğol Şamanizmi” isimli makalesinde şunu belirtiyor:

“Batılı bilim adam bu inanç için daha sık Tengrizm ismi kullanılır. Bu isim bu inanç için çok daha isabetli, zira bu inanç büsbüsbütün günlükleri için yaptığımız ve bir Şaman (Kam)’a dair hiçbir şey yoktur.”